Tháng 12 năm 2016
0. LỜI DẪN
Trong chương trình truyền hình mang tựa đề "Owaranai Hito Miyazaki Hayao" (tạm dịch: Hayao Miyazaki: Người đàn ông không ngừng nghỉ) phát trên đài NHK ngày 13/11 vừa qua đã mang đến một tin vui bất ngờ cho người hâm mộ: đạo diễn huyền thoại Hayao Miyazaki đã quay trở lại với công việc đã làm nên tên tuổi lẫy lừng của ông, để bắt tay vào thực hiện một dự án anime movie (phim hoạt hình dài chiếu rạp) kế tiếp.
Còn nhớ cách đây 3 năm, trong khi bộ phim hoạt hình "The Wind Rises" vẫn còn "oanh tạc" khắp các rạp chiếu phim ở Nhật Bản, Hayao Miyazaki đã khiến nhiều người như tôi phải tiếc nuối khi ông tuyên bố sẽ... nghỉ hưu, hay chính xác hơn là thôi không thực hiện một bộ phim anime dài nào nữa. "The Wind Rises" lúc này chính thức trở thành kiệt tác cuối cùng của Hayao Miyazaki, − một lời chia tay đầy xúc động, không chỉ bởi nội dung phim, − chấm dứt sự nghiệp đạo diễn đã kéo dài trong hơn bốn thập kỉ.
Một lần nữa, Miyazaki quyết định giải nghệ. Và lại một lần nữa, Miyazaki quyết định quay trở lại. Với người hâm mộ, những ai yêu mến dõi theo ông, dường như những tuyên bố như thế đã trở nên quen thuộc, − nhưng chưa bao giờ thiếu đi sức hút, − như một lẽ tất nhiên song hành cùng với danh tiếng và sự thành công sau mỗi kiệt tác hoạt hình mà vị đạo diễn lão thành Hayao Miyazaki thực hiện...
Bài tản mạn dài dòng này xin được viết về Hayao Miyazaki, người đạo diễn hoạt hình mà tôi yêu mến và ngưỡng mộ, nhân dịp sắp đến ngày kỷ niệm sinh nhật lần thứ 76 của ông, cùng với niềm hân hoan khi được tin ông quay trở lại.
1. SỰ NGHIỆP "KHỞI ĐẦU NAN" CÙNG VỚI ISAO TAKAHATA
Hayao Miyazaki sinh ngày 5 tháng 1 năm 1941 tại Bunkyo, Tokyo. Sự nghiệp của ông có lẽ bắt đầu phải kể từ thời điểm hơn 50 năm trước. Năm 1963, sau khi tốt nghiệp trường Đại học Gakushuin với chuyên ngành Kinh tế và Chính trị học, chàng trai trẻ 22 tuổi Hayao Miyazaki lại quyết định theo đuổi niềm đam mê hội họa của mình khi đến làm việc cho hãng phim hoạt hình Toei Animation. Sau ba tháng học việc và được nhận làm họa sĩ in-between "chạy vặt" bình thường, tài năng của Miyazaki dần được thể hiện sau đó và được giao thực hiện các vị trí quan trọng hơn cho các dự án phim của hãng, trong số đó có bộ phim "Hols: Prince of the Sun" (tạm dịch: Horus: Hoàng Tử Mặt Trời) do Isao Takahata làm đạo diễn.
Công chiếu năm 1968, bộ phim "Hols" vẫn đạt được giá trị nghệ thuật nhất định, tuy nhiên lại thất bại nặng nề về doanh thu phòng vé, dẫn đến việc Isao Takahata bị cách chức ngay từ bộ phim đầu tay ông ngồi lên chiếc ghế đạo diễn. Một số thành viên khác trong đoàn làm phim, − bao gồm cả Hayao Miyazaki (key animator, art designer), Youichi Kotabe (key animator), Yasuo Otsuka (animation director) − cũng bị liên đới ít nhiều. Lúc này, ở Toei, Isao Takahata đã chính thức không còn cơ hội làm đạo diễn cho bất kỳ bộ phim nào nữa. Tương lai mù mịt, đến năm 1971, Isao Takahata quyết định rời khỏi Toei Animation, và kéo theo hai người bạn - cộng sự của mình là Miyazaki và Kotabe đến đầu quân cho A Production (tiền thân của hãng Shin-Ei Animation ngày nay), một studio nhỏ được thành lập bởi Daikichirou Kusube, vốn cũng là một cựu nhân viên của hãng Toei. Tại đây, cả ba tái ngộ với Yasuo Otsuka, người mà trước đó cũng rời Toei để đến A Pro năm 1969.
Quá trình sản xuất "Hols", tuy gặp thất bại, đã đưa 4 người bọn họ trở thành những người bạn và cộng sự ăn ý của nhau, cùng nhau thực hiện một số bộ phim sau này.
Trong ảnh: Yasuo Otsuka (trái), Isao Takahata (giữa) và Hayao Miyazaki (phải) (không có Youichi Kotabe) trong tư thế của nhân vật trong "Hols". Con số bên dưới là tuổi của từng người lúc đó.Lúc bấy giờ, phần đầu của bộ anime truyền hình "Lupin III" đang phát sóng bị khán giả quay lưng với rating rất thấp, Takahata và Miyazaki đã đề nghị được thay thế Masaaki Oosumi để đạo diễn cho những tập tiếp theo của bộ phim. Nhờ có Yasuo Otsuka nói giúp (khi đó ông đang làm animation director cho phim), lời đề nghị đã được nhà sản xuất chấp thuận, tuy nhiên với một điều kiện... Thế là hai người đã đồng đạo diễn cho "Lupin III" trong suốt 14 tập, tính từ tập 8 cho đến tập 23 cuối cùng của bộ phim (trừ tập 9 và 12 vẫn do Masaaki Oosumi đảm nhận), nhưng trong phần "Credits" của những tập phim đó không hề xuất hiện tên hai người, mà chỉ được thay bằng dòng: "Được sản xuất bởi một nhóm đạo diễn" (!). Điều kiện oái ăm đó mà bên phía nhà sản xuất đưa ra đã lấy mất đi của hai ông cơ hội giới thiệu mình với khán giả, nhưng dẫu sao cũng đã cứu được cả một series đang ngấp ngỏm, bởi sự đón nhận của khán giả với phim khi đó cũng đã giúp series "Lupin III" hồi sinh và tiếp tục ra mắt các phần tiếp theo, với hơn 200 tập...
Hayao Miyazaki (áo đen) và Isao Takahata đồng đạo diễn cho TV series "Lupin III", năm 1971-1972.
Thời kỳ tiền Ghibli, Miyazaki và Takahata đã trở thành cộng sự ăn ý của nhau trong khá nhiều anime. Tại A Production, Isao Takahata đã làm tốt vai trò đạo diễn cho cả hai phần của bộ phim hoạt hình ngắn "Panda Kopanda" (tạm dịch: Cha con gấu trúc, 1972, 1973), với nội dung kịch bản được viết bởi Hayao Miyazaki. Năm 1974, cả hai được mời đến làm việc cho Zuiyo Eizo / Nippon Animation và đóng góp một phần trong dự án "World Masterpiece Theater"* của hãng, bao gồm việc thực hiện 3 bộ anime truyền hình: "Heidi, Girl of the Alps" (tạm dịch: Heidi, cô bé ở dãy Anpơ, 1974, 52 tập), "From the Apennines to the Andes" (tạm dịch: Hành trình tìm mẹ, 1976, 52 tập), và "Anne of Green Gables" (Anne tóc đỏ dưới Chái nhà xanh, 1979, 50 tập). Cả ba bộ phim đều do Isao Takahata đạo diễn, còn Hayao Miyazaki thực hiện khâu dàn dựng và sắp xếp bố cục cho phim.
(*) "World Masterpiece Theater": Đây là dự án thực hiện bởi Nippon Animation với quy mô đồ sộ nhằm chuyển thể những quyển sách, câu truyện cổ nổi tiếng trên thế giới thành anime truyền hình chiếu suốt năm, như Truyện cổ Andersen, Peter Pan, Những cuộc phiêu lưu của Tom Sawyer..., Loạt phim này đến nay đã có tổng cộng 26 bộ phim được phát sóng ròng rã trong khoảng 30 năm, giai đoạn từ 1969 - 1997 và giai đoạn 2007 - 2009.
Cũng trong khoảng thời gian ở Nippon Animation, Miyazaki đã lần đầu tiên được làm đạo diễn hoàn toàn cho một bộ anime truyền hình là "Conan, The Boy in Future" (Conan: Cậu bé tương lai). Phim được phát sóng trong năm 1978 với 26 tập, và được phần đông khán giả yêu thích. Không lâu sau đó, năm 1979, ông đến Telecom Animation Film làm việc và bắt tay vào đạo diễn cho một bộ phim anime movie. Nếu như "Lupin III" ghi dấu là anime truyền hình đầu tiên Miyazaki tham gia với vai trò đạo diễn (tuy không trọn vẹn!), thì cũng chính đề tài về gã siêu đạo chích tài hoa này đã đặt dấu mốc cho bộ phim anime movie đầu tiên của ông: "Lupin III: The Castle of Cagliostro" (Lupin đệ Tam: Lâu đài của Cagliostro, 1979) được đánh giá cao.
Trong bộ phim "Lupin III: The Castle of Cagliostro" mà Hayao Miyazaki (trái) đạo diễn, Yasuo Otsuka (phải) tiếp tục với vai trò animation director.Đến năm 1984, bộ phim anime movie thứ hai của đạo diễn Hayao Miyazaki, "Nausicaa of the Valley of the Wind" (Nausicaa của Thung lũng gió) chuyển thể từ manga cùng tên do chính ông sáng tác ra mắt khán giả và đã thành công, tạo được tiếng vang khá lớn; từ đó dẫn Hayao Miyazaki đi đến quyết định bắt tay với người bạn, đồng nghiệp và cộng sự lâu năm là đạo diễn Isao Takahata để thành lập nên một hãng phim riêng là Studio Ghibli, cũng để thuận tiện cho việc quảng bá những bộ phim tiếp theo mà hai ông ấp ủ thực hiện. Ngày 15 tháng 6 năm 1985, Studio Ghibli ra đời, đánh dấu một bước chuyển mình mạnh mẽ mới đối với cả hai người đạo diễn trong sự nghiệp làm phim hoạt hình.
Hayao Miyazaki (trái) và Isao Takahata (phải), hai đạo diễn hoạt hình nổi tiếng đồng sáng lập nên Studio Ghibli (Ảnh chụp năm 2010).:HẾT KỲ 1:.
(còn tiếp)
Viết bài và BBcode: Katepesama
Dựa trên tư liệu tham khảo, tổng hợp từ nhiều nguồn.
Đánh dấu