[Ezra Ozaki]

Mặt trời

Mặt trời là ngôi sao nằm ở trung tâm của Thái Dương hệ đồng thời là nguồn năng lượng quan trọng bật nhất đối với sự sống trên Trái Đất. Giống như những ngôi sao khác, mặt trời là một khối cầu khổng lồ chứa khí sáng rực và nóng bỏng. Mặt trời có đường kính dài gấp 109 lần so với đường kính Trái Đất còn khối lượng thì nặng hơn tới 330,000 lần, chiếm 99.86% tổng khối lượng của Thái Dương hệ. Ba phần tư khối lượng mặt trời là Hydro, phần còn lại hầu như là Heli và có rất ít các nguyên tố khác như Oxy, Cacbon, Neon hay Sắt.

Mặt trời được xếp vào loại sao lùn vàng dựa trên cấp độ quang phổ. Được hình thành cách đây khoảng 4.467 tỉ năm, mặt trời được tạo ra bởi quá trình suy sụp hấp dẫn vật chất trong một vùng rộng lớn của đám mây phân tử. Hầu hết lượng vật chất này tập hợp tại khu trung tâm trong khi một phần nhỏ còn lại bành trướng ra xung quanh theo hướng phẳng tạo nên Thái Dương Hệ. Phần trung tâm sau sau đó trở nên nóng hơn và bắt đầu đặc lại gây ra hàng loạt các phản ứng hợp hạch ở tâm. Hầu hết các ngôi sao đều được cho là đã hình thành thông qua quy trình này. Hiện tại tuổi của mặt trời được xác định vào tầm trung. Mặt trời chưa thay đổi gì nhiều trong suốt 4 tỷ năm qua và dự kiến sẽ vẫn ở trong trạng thái ổn định thêm 4 tỷ năm nữa. Tuy nhiên, sau khi dùng hết khí Hydro của mình, bề mặt của mặt trời sẽ trở nên ít nóng hơn, nó sẽ phồng lên và trở thành những ngôi sao khổng lồ màu đỏ. Ảnh hưởng to lớn của mặt trời đối với Trái Đất đã được ghi nhận kể từ rất lâu trước đây; thậm chí trong nhiều nền văn hóa mặt trời còn được coi như một vị thần. Chuyển động của Trái Đất xung quanh mặt trời chính là nền tảng của Dương lịch, bộ lịch được dùng phổ biến ngày nay.

Tên gọi và từ nguyên gốc

Danh từ Sun trong tiếng Anh hiện đại bắt nguồn từ cụm từ tiếng Anh cổ "sunne" và có thể có mối liên quan đến từ "south" (phía nam). Nó có cùng nguồn gốc xuất xứ từ tiếng Germanic cổ với từ sun trong tiếng Anh hiện đại, bao gồm cả tiếng Frisian cổ sunne, tiếng Hà Lan zon, tiếng Đức hiện đại Sonne, tiếng Norse cổ sunna và tiếng Gothic sunnō. Tất cả những thuật ngữ Germanic dành cho mặt trời đều xuất phát từ tiếng Proto-Germanic sunnōn.

Trong tiếng Anh, từ Sunday (chủ nhật) bắt nguồn từ tiếng Anh cổ Sunnandæg; nghĩa là "ngày của mặt trời", có niên đại từ trước năm 700) và là kết quả từ sự chuyển thể Germanic từ tiếng Latin dies solis, và chính từ dies solis này cũng là chuyển thể từ tiếng Hy Lạp ἡμέρα ἡλίου (hēméra hēlíou). Tên Latin cho mặt trời, Sol, được biết đến rộng rãi nhưng lại không thông dụng trong tiếng Anh. Hình thức tính từ của nó cũng có quan hệ ý nghĩa với từ solar trong tiếng Anh. Thuật ngữ sol cũng được sử dụng bởi những nhà thiên văn học dùng làm đơn vị đo độ dài của Thời gian Mặt trời trên những hành tinh khác giống như sao Hỏa. Một Thời gian Mặt trời trên Trái Đất kéo dài khoảng 24 giờ, trong khi trên sao Hỏa kéo dài đến 24 giờ, 39 phút và 35.244 giây.


Khía cạnh tôn giáo

Mặt trời được tôn sùng như thần linh trong tà giáo của những người Germanic, lấy tên là Sól/Sunna. Những học giả đã giả thuyết rằng mặt trời là một vị thần linh của người Germanic, và có thể là đại diện cho thần mặt trời Proto-European bởi vì mối liên hệ trong hệ ngôn ngữ Ấn-Âu giữa ngôn ngữ Old Norse Sól, Sanskrit Surya, Gaulish Sulis, Lithuanian Saulė, và Slavic Solntse.

Trong văn hóa Roman cổ đại, Chủ Nhật là ngày của thần mặt trời. Nó đươc những người theo đạo Thiên chúa giáo không có gốc gác Do Thái biến thành ngày Sabbath. Kí hiệu ánh sáng, một công cụ ngoại giáo của những người theo đạo Thiên chúa giáo, có lẽ là một trong những thứ quan trọng nhất mà không xuất phát từ truyền thống Do Thái. Trong tín ngưỡng dân gian, mặt trời là nguồn gốc của cuộc sống, cho sự ấm áp và ánh sáng của nhân loại. Đó là trung tâm của tín ngưỡng của người dân La Mã, những người đứng trước bình minh để đón những tia nắng đầu tiên trong khi cầu nguyện. Việc kỉ niệm ngày đông chí (thứ sau này trở thành lễ Giáng sinh) là một phần của giáo phái La Mã về sự thờ phụng mặt trời. Nhà thờ Kitô giáo đã được xây dựng với thiết kế để các giáo đoàn có thể hướng mặt về phía mặt trời mọc ở phía Đông

Đặc điểm

Mặt Trời là một ngôi sao chính thuộc G-type chiếm khoảng 99.86% tổng khối lượng của hệ Mặt Trời. Nó có cấp sao tuyệt đối là +4.83, sáng hơn khoảng 85% những ngôi sao khác trong dải ngân hà, với nhiều sao trong đó là sao lùn đỏ. Mặt Trời là một sao thuộc sao nhóm I, có nhiều nguyên tố nặng. Sự hình thành Mặt Trời có thể bắt nguồn từ các sóng chấn động từ một hay nhiều siêu tân tinh bên cạnh. Và giả thuyết cho rằng có thể do những nhiều tố nặng quá nhiều trong Thái Dương Hệ, như là vàng và uranium, thứ có liên quan đến Sao nhóm II bao gồm những ngôi sao chứ nhiều nguyên tố hạng nặng. Các nguyên tố này có thể đã được tạo ra từ các phản ứng hạt nhân hấp thụ năng lượng trong một quá trình hình thành sao siêu mới hay do sự biến đổi thông qua quá trình hấp thụ neutron bên trong một ngôi sao lớn thế hệ hai.

Mặt trời hiện được xem là vật thể sáng nhất trên bầu trời với chỉ số cấp sao biểu kiến là -26.74, sáng gấp 13 tỉ lần ngôi sao sáng xếp thứ nhì là Sirius với chỉ số cấp sao biểu kiến là -1.46. Khoảng cách trung bình từ Mặt trời đến Trái đất xấp xỉ khoảng 1 đơn vị thiên văn (khoảng 150,000,000 km; 93,000,000 dặm), mặc dù khoảng cách này thay đổi khi Trái đất di chuyển quanh hệ trục quỹ đạo của nó trong tháng một và tháng bảy. Tại khoảng cách trung bình này, thời gian ánh sáng chiếu từ Mặt trời đến Trái đất khoảng 8 phút và 19 giây. Ánh sáng mặt trời cung cấp năng lượng cho hầu hết sự sống trên trái đất nhờ vào quá trình quang hợp và có ảnh hưởng to lớn đến khí hậu của Trái đất.

Mặt Trời không có ranh giới cụ thể. Ở phần phía ngoài của nó, mật độ các khí giảm theo cấp độ hàm mũ theo khoảng cách từ tâm. Tuy nhiên, cấu trúc bên trong của nó được xác định rõ ràng. Bán kính Mặt Trời được đo từ tâm tới cạnh ngoài bầu khí quyển. Vì thế, mặt trời có dạng một hình cầu gần như hoàn hảo, chỉ hơi dẹt khoảng chín phần triệu, có nghĩa là đường kính vĩ đạo của nó khác biệt so với đường kính xích đạo chỉ 10 km (6.2 dặm). Hiện tượng thủy triều của những hành tinh rất yếu và thường không ảnh hưởng đến hình dạng của Mặt trời. Mặt trời xoay nhanh hơn tại trục xích đạo của nó. Trục quay được hình thành nhờ vào chuyển động đối lưu do ảnh hưởng của nhiệt và hiệu ứng lực Coriolis. Trong bảng sao, chu kì xoay của Mặt trời xấp xỉ 25.6 ngày tại đường xích đạo và 33.5 ngày tại trục. Xét từ góc độ Trái đất thì chu kì xoay biểu kiến của Mặt trời tại đường xích đạo của nó là khoảng 28 ngày.

Nguồn: Wikipedia.Org | Dịch: Chloe & Ezra Ozaki | BBCode: AmySnow | Website: Vn-Sharing.Net
Vui lòng ghi rõ link nguồn khi copy bài viết.
Nếu phát hiện lỗi sai, thiếu sót trong bài dịch, xin vào topic hồi báo, góp ý.