Trong thần thoại Hi Lạp, Ēōs (/ˈiːɒs/; tiếng Hi Lạp cổ: Ἠώς, or Ἕως, Éōs, "rạng đông", phát âm là [ɛːɔ̌ːs] hoặc [éɔːs]; ngoài ra còn có Αὔως, Aúōs trong Aeolic) là Titan nữ và nữ thần của rạng đông, người thức dậy mỗi sáng tại ngôi nhà của mình ở rìa Oceanus.
Eos có một người anh trai và một người em gái, Helios, thần Mặt trời và Selene, nữ thần Mặt trăng.
♣ Nguồn gốc tên gọi
Eos cũng tương tự như vị thần Vedic của người Sanskrit - Ushas và vị thần Latin - Aurora, đều là nữ thần Rạng đông, và cả ba đều liên hệ đến cùng một gốc từ tiếng Âu-Ấn sơ khai *h₂ewsṓs (sau này là *Ausṓs), "rạng đông", một gốc khác cũng có thể liên hệ tới là tiếng Đức sơ khai *Austrō, tiếng Đức cổ *Ōstara và tiếng Anh cổ *Ēostre/Ēastre. Sự đồng nhất dẫn đến việc hình thành một nữ thần rạng đông trên toàn Âu-Ấn sơ khai.
♣ Văn chương Hi Lạp
Nữ thần rạng đông Eos hầu như luôn được mô tả là có những ngón tay hồng (ῥοδοδάκτυλος, rhododáktylos) hoặc cánh tay hồng (ῥοδόπηχυς, rhodópēkhys) khi cô mở cửa thiên đường cho Mặt trời mọc. Trong Homer, cô mặc áo màu nghệ tây được thêu hay dệt với những bông hoa; những ngón tay hồng và cánh tay vàng kim, cô được phác họa trên một chiếc bình Attic như một phụ nữ xinh đẹp, đôi vương miện hay mũ miện vứi đôi cánh trắng rất lớn của loài chim.
Từ trường ca Illiad:
Bây giờ, khi Bình minh trong chiếc áo choàng màu nghệ tây đang thúc giục từ những con suối ở Oceanus, để mang lại ánh sáng cho con người và những đấng bất tử, Thetis đã chạm đến những con tàu với chiếc áo giáp mà thần linh đã ban cho cô.
- Illiad xix.1
Nhưng ngay sau khi Bình minh sớm xuất hiện, những ngón tay hồng sau đó sẽ tập hợp nhân gian về giàn thiêu của Hector vinh quang.
- Illiad xxix.776
Cô thường gắn liền với biệt danh Homeric của mình "ngón tay hồng" (rhododactylos), nhưng Homer cũng gọi cô là Eos Erigeneia:
Những ngôi sao sáng nhất đó đã xuất hiện, Eosphoros, thường sẽ báo hiệu ánh sáng Rạng đông đang lên (Eos Erigeneia).
Odyssey xiii.93
Hesiod đã viết:
Và sau đó Erigeneia ["Sinh sớm"] này đã mang đến ngôi sao Eosphoros ["Mang theo rạng đông"], và những ngôi sao lấp lánh với thiên đường được vinh danh.
Theogony 378-382
Như vậy Eos, được dẫn trước bởi Ngôi sao buổi sáng, được coi như mẻ đẻ của tất cả các ngôi sao và các hành tinh; nước mắt của cô được cho là đã tạo ra sương sớm, được nhân cách hóa thành Ersa hay Herse. Eos là con gái của Hyperion, vị thần mang lại ánh sáng, một đấng cao quý, du hành tít trên cao khỏi Đất, và Theia, đấng linh thiêng. Anh trai cô là thần mặt trời Helios, và em gái cô là Selene, nữ thần mặt trăng. Đàn ngựa của cô kéo cỗ xe xuyên qua bầu trời và được đặt tên trong trường ca Odyssey là Rực lửa (Firebright) và Rực sáng (Daybright).
cô là mẹ của một vài đứa con đáng chú ý, gồm những thần gió - thần gió Tây Zephyrus, thần gió bấc Boreas, thần gió Bắc Notus, và Ngôi sao buổi sáng, Eosphoros, tất cả đều là những đứa con của cô với Titan Astraeus ("của những ngôi sao"), và Memmon, con với Tithonus.
Vị nữ thần có những ngón tay hồng, áo choàng nghệ tây và ngai vàng này, người đi đến tận Olympus để đưa ánh sáng tới những đấng bất tử, đã yêu nhiều lần, và một số người nói rằng Aphrodite đã nguyền rủa cô mãi mãi chìm đắm trong tình yêu, bởi có lần Eos đã ăn nằm với người yêu của Aphrodite, thần chiến tranh Ares.
♣ Phả hệ
Eos là con gái của Hyperion và Theia, em gái của thần mặt trời Helios và thần mặt trăng Selene, "chiếu sáng tất cả mọi thứ trên mặt đất cho tới những vị thần không bao giờ chết sống trên thiên đường rộng lớn", như Hesiod đã nói trong Theogony (371 - 374). Thế hệ của những Titan này tồn tại trước cả những vị thần quen thuộc trên đỉnh Olympus, những vị thần thay thế họ.
♣ Những mối tình và con cái
Eos trên cỗ xe bay đang bay qua biển cả, bình gốm với hình minh họa đỏ từ Bắc Italy, 430 - 420 trước công nguyên, bảo tàng Staatliche Antikensammlungen.
Theo Pseudo-Apollodorus, Eos có quan hệ với thần chiến tranh Ares và do đó bị thần Aphrodite ghen tức mà nguyền rủa sẽ mãi mãi không được thỏa mãn ham muốn tình dục. Điều này khiến cô phải bắt cóc một số người đàn ông trẻ đẹp trai, đáng chú ý nhất là Cephalus, Tithonus, Orion và Cleitus. Cleitus đẹp trai trở thành bất tử là nhờ cô. Cô cũng xin cho Tithonus được bất tử, nhưng quên xin cho anh ta được trẻ mãi, khiến anh mãi mãi phải sống như một ông già không nơi nương tựa.
Theo Hesiod, với Tithonus, Eos có hai người con trai là Memnon và Emathion. Memnon đã chiến đấng trong hàng ngũ Trojan trong Trận chiến thành Trojan và bị giết. Hình ảnh của cô với Memnon đã chết nằm trên đầu gối cô, tương tự như Thetis với Achilles đã chết, là những biểu tượng lấy cảm hứng từ Pieta của Thiên Chúa.
Eos và Memnon bị giết trong một chiếc tách Attic với họa tiết đỏ, 490 - 480 trước công nguyên, thứ được gọi là "Memnon Pieta" được tìm thấy tại Capua (Louvre).
Vụ bắt cóc Cephalus có sức hấp dẫn đặc biệt với một khán giả Athen, bởi vì Cephalus là một cậu bé địa phương, và vì vậy yếu tố thần thoại này xuất hiện thường xuyên trên những tranh-bình Attic, và được xuất khẩu với chúng. Trong văn học thần thoại, Eos bắt cóc Cephalus khi anh ta đang săn bắn và đem anh tới Syria. Thế kỉ 2 sau công nguyên, lữ khách Pausanias đã cho biết người bắt cóc Cephalus là Hemera, nữ thần Ban ngày. Mặc dù Cephalus đã kết hôn với Procris, Eos vẫn sinh cho anh ta ba người con trai, trong đó có Phaeton và Hesperus, nhưng anh ta sau đó bắt đầu nhớ về Procris, khiến Eos bất mãn trả anh ta lại cho cô - đồng thời cũng nguyền rủa họ. Trong báo cáo của Hyginus, Cephalus đã vô tình giết chết Procris sau khi anh nhầm cô với một con thú trong lúc đi săn; còn trong Metamorphoses vii của Ovid, Procris, một người vợ ghen tuông, đã theo dõi anh và nghe thấy anh hát vào gió, nhưng lại nghĩ là anh đang hát dạ khúc gửi tới người yêu cũ Eos.
♣ Cách hiểu của người Etruscan
Giữ những người Etruscan, nữ thần sinh ra rạng đông là Thesan. Những lời miêu tả nữ thần rạng đông với người yêu trẻ trở nên rất phổ biến ở Etruria thế kỉ 5, có lẽ lấy cảm hứng từ những tranh-bình Hi Lạp. Mặc dù người Etruscan thích tưởng tượng về nữ thần như một đấng bảo hộ (Kourotrophos) hơn là một người quyến rũ đàn ông trẻ, những họa tiết điêu khắc cuối thời cổ đại từ Etruscan Cære, nay là Berlin, lại cho thấy nữ thần trong tư thế đang chạy khỏi những người Hi Lạp, và bế trên tay một cậu bé, được xác định chính là Eos và Cephalus. Trên một tấm gương Etruscan, Thesan được thể hiện là đang mang theo một người đàn ông trẻ, có tên Tinthu.
♣ Cách hiểu của người La Mã
Vị thần tương đương với Eos trong thần thoại La Mã là Aurora, cũng cùng nguồn gốc, cho thấy chứng ngọng âm r đặc trưng của Latin. Rạng đông có liên hệ với cảng biển, và có một ngôi đền tại Forum Boarium. Vào ngày 11 tháng 6, Matralia được tổ chức tại ngôi đền này trong sự kính trọng của Mater Matuta; lễ hội này chỉ dành cho phụ nữ trong hôn nhân đầu tiên của họ.
Nguồn | BBcode: biechan | Dịch: Emerald King | Website: Vn-Sharing.Net Vui lòng ghi rõ nguồn côi viết khi sử dụng.
Nếu phát hiện lỗi sai, thiếu sót trong côi dịch, xin vào topic hồi báo, góp ý.
Đánh dấu