[Quạ Quý Tộc][Film Genre] Samurai Cinema - Phim Samurai
Samurai Cinema - Phim Samurai
Chanbara (チャンバラ) hay "chambara", có nghĩa là phim "đấu kiếm", ý chỉ một dòng phim của Nhật mà gọi chung là phim samurai, có thể nói là gần như giống với thể loại viễn tây và swashbuckler của phương Tây. Chanbara là một thể loại phụ của jidaigeki (bằng với chính kịch lịch sử).
Phim samurai của thời kì đầu chú trọng nội dung hơn là hành động và sau Thế chiến thứ hai mới bắt đầu đặt hành động làm trọng tâm với những nhân vật tăm tối, bạo lực hơn. Phim samurai của thời kì này thường thể hiện những chiến binh bị chiến tranh tổn hại về tâm lý và sinh lý, cùng với những cái chết/bạo lực đặc biệt tàn khốc (như trong phim của Akira Kurosawa).
Đứng về góc độ lịch sử thì phim ảnh thuộc thể loại này thường thuộc về thời kì Tokugawa (1600-1868) và xoay quanh sự tàn lụi của toàn bộ những gì thuộc về samurai. Cho tới trước thập niên 1970, phim samurai được liên tục sản xuất, nhưng từ đó về sau thì vì nhiều lý do - như sự bùng nổ của phim truyền hình, các ngôi sao lớn già đi và nghỉ hưu, ngành công nghiệp điện ảnh chính thống suy thoái - đã khiến thể loại này hao hụt rất nhiều.
Các đạo diễn nổi bật
Trong kỉ nguyên phim câm và thời kì tiền chiến thì Daisuke Ito và Masahiro Makino là hai đạo diễn đóng góp lớn cho sự phát triển của thể loại này.
Akira Kurosawa là đạo diễn nổi tiếng nhất đối với khán giả phương Tây, và tương tự sản xuất những bộ phim có tiếng vang nhất; trong đó có Seven Samurai, Rashomon, Throne of Blood, Yojimbo,... Ông hợp tác lâu dài với Toshiro Mifune - người có lẽ chính là diễn viên nổi tiếng nhất của nước này và có một công ty sản xuất phim riêng. Hai bộ phim của Kurosawa có nội dung dựa trên kịch của Shakespeare: Throne of Blood (dựa trên Macbeth) và Ran (dựa trên King Lear). Điện ảnh phương Tây, nhất là Ý và Mĩ, đã tái bản nhiều phim của ông thành phim viễn tây hoặc hành động. Bộ Seven Samurai là một cột mốc quan trọng đối với cả thể loại này, và đã đặt ra nhiều tiêu chuẩn cho thế hệ theo sau: nhân vật chính là ronin, những samurai vô chủ tử nên có thể hành động theo ý mình. Ngoài ra, trong phim cũng thể hiện sự bất lực của tầng lớp nông dân và sự phân biệt giai cấp nghiêm ngặt.
Kihachi Okamoto thì nổi tiếng với những bộ phim tập trung vào bạo lực theo một cách rất riêng - như Samurai Assasin, Kill! và Sword of Doom - với những nhân vật bị cách ly khỏi môi trường sống bình thường và bạo lực là một phản ứng.
Hideo Gosha - với những bộ như Goyokin, Hitokiri, Three Outlaw Samurai, và Sword of the Beast - đã ấn định hình tượng samurai ngoài vòng pháp luật cho màn ảnh rộng. Các tác phẩm của ông quan trọng không kém của Kurosawa về tầm ảnh hưởng và nội dung, cũng như phong cách thị giác, nhưng lại không nổi tiếng ở phương Tây bằng. Cho tới thập niên 1970 thì Gosha dừng hẳn sản xuất phim samurai và chuyển sang phim Yakuza.
Kenji Misumi đã dạo diễn gần 30 phim samurai trong giai đoạn 1950-1970, như Lon Wolf and Cub và một số phần trong series Zatoichi.
Keishi Otomo đã đạo diễn phần live-action của series Rurouni Kenshin, về một cựu Duy tân chí sĩ tên là Himura Kenshin (trước là Hitokiri Battōsai (人斬り抜刀斎)) mà sau thời Mạc mạt đã sống lưu vong ở vùng quê nước Nhật, chuyên giúp đỡ và bảo vệ những ai cần tới, để chuộc lỗi cho những gì ông đã làm. Bộ phim được công chiếu ngày 25/8/2012 ở Nhật và thành công vang dội, doanh thu là 36 triệu USD nội địa và 60 triệu quốc tế (tính tới tháng 11 năm đó). Hai phần tiếp theo là Rurouni Kenshin: Kyoto Taika-hen và Rurouni Kenshin: Densetsu no Saigo-hen.
Các nhân vật nổi bật
Zatochi: một tay đấm bốc vạm vỡ kiêm samurai có tóc ngắn, có kiếm thuật cực giỏi và chỉ cần dùng thính giác để chiến đấu. Dù không quá nổi ở phương Tây nhưng Zatochi có thể coi là nhân vật truyền kì nhất trong dòng phim samurai.
Crimson Bat: hay Oichi, là một samurai nữ bị khiếm thị và là nhân vật tương tự như Zatochi.
Nemuri Kyoshiro: một samurai đơn độc với kiếm pháp Engetsu, người luôn bị ám ảnh bởi sự ra đời không mong muốn của bản thân: thân mẫu ông là một phụ nữ quý tộc Nhật, đã bị dụ dỗ và cưỡng bức trong nghi lễ Black Mass và tự sát hay sau khi Kyoshiro ra đời. Vì lẽ đó, ông căm ghét cả Thiên chúa giáo và chính phủ Shogun.
Miyamoto Musashi: là một chiến binh và kiếm sĩ nổi tiếng có thật trong lịch sử. Trong những tác phẩm về hình tượng này có một series 3 phần (Toshiro Mifune diễn chính) và một series 6 phần (Yorozuya Kinnosuke diễn chính).
Sanjuro/Vô danh: do Toshiro Mifune thủ vai trong hai bộ Yojimbo và Sanjuro. Nhân vật này vốn không có tên nhưng khi bị hỏi đã đưa ra cái tên Sanjuro và làm giả một cái họ. Đây là nhân vật truyền cảm hứng cho hình tượng "người đàn ông vô danh" xuất hiện trong trilogy phim viễn tây kiểu Ý Dollars (của Sergio Leone, do Clint Eastwood thủ vai).
Tange Sazen: vốn là Tange Samanosuke, một samurai thuộc gia tộc Soma, đã bị phản bội và tấn công, từ đó mất đi mắt phải cùng tay phải, trở thành một ronin với cái tên "Sazen". Ông đã xuất hiện trong vô số phim và do nhiều diễn viên nổi tiếng thủ vai (như Denjiro Okochi, Tsumasaburo Bando, Ryuta Otomo, Ryunosuke Tsukigata, Kinnosuke Nakamura, và Tetsuro Tanba.
Shikoro Ichibei: do Wakayama Tomisaburo thủ vai trong 3 bộ phim điện ảnh và 1 series truyền hình. Trong bộ phim thứ nhất, Ichibei vốn là một mật thám được Shogun phái tới điều tra vụ làm ăn bí mật giữa gia tộc Satsuma và một con tàu chiến Hà Lan, trong quá trình này ông từ thù thành đồng đội với nữ ninja Kagero - do Hội đồng Shogun phái tới với nhiệm vụ tương tự. Trong hai bộ tiếp theo, Ichibei trở thành thầy thuốc của một ngôi làng kiêm thợ săn tiền thưởng để có tiền duy trì phòng khám miễn phí của mình, Kagero (cũng trở thành thợ săn tiền thưởng) và trợ lí Chie là hai người duy nhất biết được thân phận của ông. Trong series Shokin Kasegi, Ichibei là hiệu trưởng một ngôi trường miễn học phí dành cho trẻ em nhà nghèo và trẻ mồ côi trong vùng, vẫn tiếp tục hành nghề săn tiền thưởng để hỗ trợ cho trường. Cả ba bộ phim và series này có điểm khác biệt với phim samurai cổ điển là cả nhân vật chính và nhân vật phản diện đều có sử dụng vũ khí nóng.
Himura Kenshin: do Takeru Satoh thủ vai trong ba phần live-action chuyển thể của manga cùng tên, là nhân vật chính trong franchise Rurouni Kenshin. Vốn là một sát thủ huyền thoại ở thời Mạc mạt, Kenshin hiện tại sống ở vùng quê Nhật và giúp đỡ những ai cần đến mình, để chuộc tội cho những cái chết mình phải chịu trách nhiệm. Ở Tokyo, ông gặp một thiếu nữ tên là Kamiya Kaoru và được mời tới ở lại võ đường nhà cô. Trong suốt series, Kenshin bắt đầu tạo dựng nhiều mối quan hệ để đời và đồng thời phải đối phó với nhiều kẻ địch, cả cũ và mới.
Chủ đề
Một bộ phim samurai phải bao gồm nhiều nhân vật võ sĩ samurai, phân cảnh đấu kiếm, và bối cảnh lịch sử. Trong phim, chiến binh samurai khác với những loại chiến binh khác ở chỗ họ sống theo nguyên tắc danh dự - bushido - để tôn vinh chủ nhân của mình. Theo đó, một samurai phải thành thạo trong võ thuật và chiến trận, đồng thời luôn phải sẵn sàng bảo vệ danh dự của mình cho tới lúc chết. Nếu thất bại, một samurai có thể tiến hành nghi thức tự mổ bụng - seppuku - để vãn hồi danh dự, hoặc "mặt mũi". Ngược lại, một samurai có thể trả thù trong trường hợp một người nào đó mà anh ta quan tâm bị tổn hại, như trong bộ Harakiri (). Trong phim, nhân vật chính Hanshiro Tsugumo đã trả thù gia tộc của Kageyu Saito vì người con rể đã bị ép buộc tự tử.
Ngoài ra, có thể từ bối cảnh lịch sử của một bộ phim mà khán giả có thể hiểu được bối cảnh văn hóa của giai cấp samurai trong thời kì tương ứng. Ví dụ, trong thời kì Sengoku (1478-1603, nước Nhật bị nội chiến dày xéo), thời kì Tokugawa (1603-1868, không còn nội chiến nên đa số samurai trở thành ronin), và thời kì Meiji (1868-1912, sự suy tàn của thể chế samurai gia truyền, đồng thời sự nổi lên của văn hóa phương Tây, đồng thời hình tượng và bushido được phổ biến vào quân đội).
Một mâu thuẫn trường kì của hình tượng samurai chuẩn mực là giữa ninjo (cảm xúc con người, hay theo nghĩa rộng là cảm tính) và giri (nhiệm vụ của samurai đối với chủ nhân và gia tộc). Mâu thuẫn này xuất phát từ sức kiểm soát quá mức của chính quyền Mạc phủ đối với giai cấp samurai và họ thường nghi ngờ chính hành động của mình, từ đó bị giằng xé giữa chức trách và lương tâm. Mâu thuẫn ninjo-giri là luôn luôn tồn tại trong nhân vật samurai.
Một chiến binh samurai thường gắn liền với thanh kiếm của mình. Mặc dù kiếm thuật là một khía cạnh quan trọng của chiến tranh, nhưng ý tưởng có sự liên kết này và tôn kính nó là do chính phủ thiết lập. Thời kì Mạc phủ đã nhận thấy sự thay đổi trong cách chiến đấu, từ cung tên nay đã đổi thành cận chiến với các loại vũ khí cầm tay.
Ảnh hưởng tới điện ảnh phương Tây
Ban đầu, phim samurai luôn bị ảnh hưởng bởi dòng phim viễn tây - lúc bấy giờ vẫn còn mạnh mẽ - trong suốt thời kì trước và trong Thế chiến thứ hai. Hai nhân vật cha đẻ của dòng phim samurai là Akira Kurosawa và Masaki Kobayashi đã lấy cảm hứng từ nhiều đạo diễn Mĩ - như John Ford.
Ngược lại, nhiều bộ phim của phương Tây đã tái sử dụng cốt truyện của phim samurai trong bối cảnh của mình. A Fistful of Dollars (của Sergio Leone) và Last Man Standing (của Walter Hill) đều là tái bản của bộ Yojimbo. George Lucas đã dựa trên nhiều ý tưởng từ The Hidden Fortress để dựng bộ Star Wars. Bộ Seven Samurai thì tái bản thành bộ phim viễn tây The Magnificient Seven và bộ phim khoa học viễn tưởng Battle Beyong the Stars. Một số ví dụ khác: Red Sun (1971, Charles Bronson và Toshiro Mifune diễn chính), Ronin (1998, Jean Reno và Robert De Niro diễn chính), Six-String Samurai (1998), Ghost Dog: The Way of the Samurai (1999),...
Các bộ phim nổi bật
Orochi (1925, của Buntaro Futagawa)
Humanity and Paper Balloons (1937, của Sadao Yamanaka)
The 47 Ronin (1941, của Kenji Mizoguchi)
Jakoman and Tetsu (1949, của Kenji Mizoguchi)
Rashomon (1950, của Akira Kurosawa)
Conclusion of Kojiro Sasaki: Duel at Ganryu Island (1951, của Hiroshi Inagaki)
Vendetta for a Samurai (1952, của Kazuo Mori)
Gate of Hell (1953, của Teinosuke Kinugasa)
Seven Samurai (1954, của Akira Kurosawa)
Samurai Trilogy (của Hiroshi Inagaki): Musashi Miyamoto (1954), Duel at Ichijoji Temple (1955), và Duel at Ganryu Island (1956)
Throne of Blood (hay Spider Web Castle, 1957, của Akira Kurosawa)
The Hidden Fortress (1958, của Akira Kurosawa)
Samurai Saga (1959, của Hiroshi Inagaki)
The Gambling Samurai (1960, của Senkichi Taniguchi)
Yojimbo (hay The Bodyguard, 1961, của Akira Kurosawa)
Tsubaki Sanjuro (hay Sanjuro, 1962, của Akira Kurosawa)
Harakiri (1962, của Masaki Kobayashi)
Chushingura (1962, của Hiroshi Inagaki)
Three Outlaw Samurai (1964, của Hideo Gosha)
Sword of the Beast (1965, của Hideo Gosha)
Samurai Assassin (1965, của Kihachi Okamoto)
The Sword of Doom (1966, của Kihachi Okamoto)
The Adventure of Kigan Castle (1966, của Senkichi Taniguchi)
Samurai Rebellion (1967, của Masaki Kobayashi)
Kill! (1968, của Kihachi Okamoto)
Samurai Banners (1969, của Hiroshi Inagaki)
Red Lion (1969, của Kihachi Okamoto)
Bands of Assassins (1969, của Tadashi Sawashima)
Goyokin (1969, của Hideo Gosha)
Hitokiri (1969, của Hideo Gosha)
Watch Out Crimson Bat (1969, của Hirokazu Ichimura)
Mission: Iron Castle (1970, của Kazuo Mori)
Zatoichi Meets Yojimbo (1970, của Kihachi Okamoto)
The Ambitious (1970, của Daisuke Ito)
Incident at Blood Pass (1970, của Hiroshi Inagaki)
Shogun's Samurai (1978, của Kinji Fukasaku)
The Fall of Ako Castle (1978, của Kingi Fukasaku)
Kagemusha (1980, Akira Kurosawa)
The Bushido Blade (1981, của Tsugunobu Kotani)
Legend of the Eight Samurai (1984, Kinji Fukasaku)
Ran (1985, của Akira Kurosawa)
Zatoichi: Darkness Is His Ally (1989, của Shintaro Katsu)
Heaven and Earth (1991, của Haruki Kadogawa)
47 Ronin (1994, của Kon Ichikawa)
The Twilight Samurai (2002, của Yoji Yamada)
When the Last Sword Is Drawn (2003, của Yojiro Takira)
Zatoichi (2003, của Beat Takeshi)
The Hidden Blade (2004, của Yoji Yamada)
Love and Honor (2006, của Yoji Yamada)
Castle Under Fiery Skies (2009, của Mitsutoshi Tanaka)
13 Assassins (2010, của Takashi Milike)
Sword of Desperation (2010, của Hideyuki Hirayama)
Ichimei (2011, của Takashi Milike)
Nguồn:Wikia | Dịch:Johanna A.P.| | BBCode:Kei | Website: VnSharing.site
Vui lòng ghi rõ link nguồn khi copy bài viết. Nếu phát hiện lỗi sai, thiếu sót trong bài dịch, xin vào topic trụ sở hồi báo, góp ý.
Đánh dấu