Góc tản mạn - Makoto Shinkai có là một "Miyazaki kế tiếp"?
Tản mạn - Makoto Shinkai có là một "Miyazaki kế tiếp"?
click vào để nghe nhạc
Góc tản mạn,
Cả Miyazaki lẫn Makoto Shinkai đều là 2 đạo diễn tôi thích và kính trọng nhất
Lời mở đầu
Sự thành công gần đây của Kimi no Na wa (Your Name) đã tạo ra khá nhiều luồng suy nghĩ trái chiều từ phía khán giả. Mà một phần là không đồng tình với sự so sánh giữa Makoto Shinkai và huyền thoại anime điện ảnh Miyazaki. Tuy nhiên, trong số đó có những ý kiến mang nặng suy nghĩ phủ nhận những gì tác phẩm và Makoto Shinkai đã đạt được.
Lấy vd là comment này:
Đây là một nhìn nhận thiếu sự khách quan và không công bằng, tôi cảm thấy rất thất vọng khi có phần đông người cũng đồng tình như vậy. Trong bài viết này, tôi sẽ đi sâu phân tích, dẫn chứng sự thành công của Kimi no Na wa đã có ảnh hưởng như thế nào đối với ngành công nghiệp anime tại Nhật, và tác động của bộ phim trong những năm tháng sắp đến. Hy vọng qua suy nghĩ của tôi thì các bạn - những người hâm mộ anime - sẽ có cái nhìn thoáng hơn, không chỉ riêng gì về tác phẩm này mà còn cho cả các bộ phim anime khác trong tương lai.
Trước khi bước vào chủ đề chính, có vài điều tôi muốn nói, tôi chỉ đơn giản là một người say mê anime. Tuổi thơ tôi đã có thời gian gắn bó sâu đậm với Totoro, Spirited Away và các tác phẩm khác của studio Ghibli. Trong mắt bao thế hệ (tôi chẳng phải ngoại lệ), cụ Miyazaki, cùng với Osamu Tezuka, đã trở thành những tượng đài huyền thoại và là người dẫn đầu để xây dựng một ngành công nghiệp anime tồn tại mãi đến ngày hôm nay. Miyazaki là một tượng đài sống, và là niềm cảm hứng của rất nhiều các đạo diễn gạo cội khác. Các tác phẩm của ông mang nặng tính nhân văn, thường hay dung hòa giữa thiên nhiên và con người, đồng thời bài trừ chiến tranh (Nausicaa, Mononoke Princess) . Chưa dừng lại ở đó, ông còn có khả năng tạo ra những câu chuyện cổ tích phiêu lưu làm đắm say nhiều thế hệ và những tác phẩm thể hiện quãng thời gian trưởng thành của độ tuổi mới lớn (Spirited Away, Whisper of the Heart, Laputa, etc). Vậy nên, những thành tựu của ông là không ai có thể chối cãi được.
Rồi, bước vào chủ đề. Bài viết này không nhằm nói về cụ Miyazaki, mà là về đạo diễn đang nổi Makoto Shinkai và là người đang được khán giả ví như "một Miyazaki tiếp theo". Theo bạn, đây có là sự so sánh xác đáng? Câu hỏi khá thú vị, ở đây tôi sẽ không cho bạn câu trả lời rõ ràng, vì đúng hoặc sai đều có những lời giải thích rất hợp lý.
Tuy nhiên, có một điều bạn nên biết: sự so sánh này bắt nguồn từ chính những khán giả ở xứ sở mặt trời mọc. Nếu bạn thẳng thừng chọn "không" ngay từ đầu mà bất kể nguyên do thì chắc hẳn bạn đã am hiểu về anime hơn cả những con người đã sinh ra và lớn lên với nền văn hóa này rồi. Nếu như thế thì bài viết này sẽ không dành cho bạn.
1/ Về mặt doanh thu:
* Kimi no Na wa đã trở thành tác phẩm Nhật Bản (phim thật lẫn anime) có doanh thu nội địa lẫn toàn cầu đứng thứ hai trong lịch sử, chỉ sau Spirited Away. Nếu so sánh sự thành công về doanh thu, thì cũng không ngoa khi nói rằng Makoto Shinkai là một Miyazaki tiếp theo!
Theo số liệu mới nhất tính đến 02/12/2016
* Mặt khác, chỉ trong thời gian cuối tuần vừa qua(Thứ 6->CN, trong 3 ngày) tác phẩm đã đạt được US$41 triệu tại Trung Quốc. Và Kimi no Na wa thậm chí còn chưa phát hành rộng rãi tại Mỹ. Có khả năng rất cao là tác phẩm sẽ soán chỗ Spirited Away để trở thành bộ anime có doanh thu cao nhất lịch sử (tất nhiên trong thị trường nội địa thì Spirited Away vẫn nhiều hơn).
Nhưng bạn chưa xét đến inflation (lạm phát) và giá trị đồng tiền của 15 năm trước!? Spirited Away đạt được kỷ lục trong thời gian đấy sẽ ấn tượng hơn rất nhiều.
* Đúng và sai! Tôi đồng ý rằng tỉ giá tiền tệ sẽ làm đồng tiền hiện nay mất giá, và doanh thu của Spirited Away nếu quy qua giá trị thật sẽ cao hơn con số của 15 năm trước. TUY NHIÊN, bạn cũng đừng quên rằng thị trường hồi đó và hiện nay nó đã có sự thay đổi chuyển mình khác biệt lớn như thế nào. Giá vé mắc hơn rất nhiều lần, vậy nên khán giả chỉ kéo nhau vào rạp để xem những thứ cho "đáng" với đồng tiền họ bỏ ra. Đây là điều mà Kimi no Na wa đã làm được: thu hút số lượng lớn khán giả vào rạp ngay cả trong thời điểm hiện nay!
Cần làm rõ với bạn, là nền CN anime đã lâm vào tình trạng khủng hoảng nặng trong thời kì cuối 2008, internet bùng phát, các nhà xuất bản ở Mỹ đóng cửa, tệ nạn xem lậu tràn lan khiến họ phải bế quan tỏa cảng mà tập trung vào thị trường trong nước nhiều hơn(chi tiết bạn có thể xem tại đây). Chỉ mãi đến năm 2011 các dịch vụ legal streaming xuất hiện thì ngành CN anime mới dần hồi phục và tăng trưởng. Spirited Away ra mắt trong thời kì "vàng son" của anime, còn Kimi ni Na wa xuất hiện ở thời điểm thị trường có sự canh tranh rất lớn từ các bộ phim bom tấn Hollywood, chưa kể nền CN anime chỉ đang trên đà tăng trưởng & hồi phục.
À, và xin cũng đừng quên trận động đất vào năm 2011 tại Nhật đã có tác động mạnh lên con người và cả nền kinh tế nước họ như thế nào. Thêm vào đó, những ý tưởng original (nguyên tác) hiện nay là RẤT HIẾM chứ không như thời kì 2000s. Số lượng chuyển sinh, trung/cao học, harem ecchi anime hiện nay là rất nhiều đã phần nào làm lệch lạc góc nhìn của khán giả đại trà, khiến cho các tác phẩm anime - tuy cộng đồng fan lớn dần theo từng ngày - sẽ khó có khả năng tiếp cận với khán giả đại trà hơn là thời điểm cách đây 15 năm. Thậm chí là các tác phẩm của Ghibli trong thời kì này vd như From Up on Poppy Hill, When Marnie Was Here cũng không thể đạt được thành công tương tương tự như trong quá khứ đã làm được.
-> Vậy nên, nếu chỉ xét riêng về mặt doanh thu thì việc so sánh sự thành công của Makoto Shinkai với Miyazaki là việc có thể chấp nhận được.
2/ Xét về mặt nghệ thuật:
Tôi xin được thẳng thừng trả lời câu hỏi ban đầu là không, so sánh quá khập khiễng! Miyazaki đã đóng góp trên chục năm thành tựu cho văn hóa anime, những tác phẩm của ông đều được lấy làm chuẩn cho các tác phẩm hoạt họa trên thế giới. Trong khi Makoto Shinkai chỉ là thế hệ đi sau, vào thời điểm Miyazaki thiết lập lịch sử với Spirited Away, Makoto Shinkai chỉ mới bắt tay vào thực hiện tác phẩm đầu tay của ông đó là Hoshi no Koe.
Tuy vậy, xét riêng Kimi no Na wa, đây là tác phẩm có tính nghệ thuật và thẩm mỹ cao. Trước khi bạn bất đồng quan điểm với tôi thì hãy dành thời gian ra để đọc:
Những yếu tố làm nên sức hút của Kimi no Na wa ở Nhật của tờ BBC: Bản dịch ở đây
Tác phẩm đều được đánh giá rất cao về cả hình thức lẫn nội dung nghệ thuật. Dù bạn có buồn ngủ lúc xem, có chán hay không thích Kimi no Na wa thì cũng phải chấp nhận: đây là tác phẩm có chiều sâu, mang tính giá trị nghệ thuật cao chứ ko chỉ đẹp ở mỗi mặt hình thức. Tác phẩm xuất sắc lồng ghép nhiều yếu tố văn hóa và cả nỗi niềm, tình cảm của những con người sống sót và đất nước sau trận thiên tai diễn ra vào năm 2011 để chiếm lấy trái tim người Nhật.
Tuy nhiên, ở mục này tôi không so sánh phong cách của Miyazaki và Shinkai Makoto ai nhỉnh hơn ai, vì rõ ràng phong cách họ là quá khác biệt với nhau. Xét về thành tựu/tầm ảnh hưởng lên ngành công nghiệp thì phải còn rất lâu Makoto Shinkai mới có thể đuổi kịp huyền thoại sống Miyazaki. Dù vậy, sự thành công của Kimi no Na wa là không thể phủ nhận và nó sẽ có tầm ảnh hưởng xác định lên ngành công nghiệp anime trong những năm tháng sắp đến, và đây là sự ảnh hưởng TÍCH CỰC.
Thứ nhất, Kimi no Na wa như một minh chứng khẳng định "bạn không cần phải là Miyazaki hoặc bắt chước phong cách của ông mới có thể gặt hái được thành công lớn". Thứ hai, tác phẩm sẽ mở đường cho thế hệ đạo diễn trẻ tự tin hơn mà theo đuổi phong cách riêng của họ. Thứ ba, Miyazaki chỉ có một! Nếu các thế hệ đạo diễn trẻ cứ lấy Miyazaki làm hình tượng, làm niềm cảm hứng và động lực thì không sớm thì muộn nền anime điện ảnh cũng sẽ bị đâm vào lối mòn. Họ sẽ không thể vượt qua được cái bóng quá lớn của Miyazaki. Cái đang cần ở nền điện ảnh này là một sự ĐỔI MỚI. Và Kimi no Na wa như luồn gió mát rượi thổi vào nền công nghiệp già cỗi đã quá phụ thuộc vào Miyazaki. Thứ tư, từ nay các ý tưởng nguyên tác (original) sẽ có nhiều cơ hội hơn để chuyển thể sang màn ảnh rộng. Những nhà sản xuất cũng sẽ bớt sợ hơn khi đầu tư vào thế hệ đạo diễn trẻ.
Sau đây là link đến vài video phóng sự (raw) tại Nhật, nếu bạn tưởng Kimi no Na wa chỉ hấp dẫn với những người trẻ tuổi thì bạn đã lầm to.
Chốt lại, đấy là những gì tôi muốn nói. Biết gìn giữ truyền thống là một nét đẹp, nhưng hãy suy nghĩ thoáng hơn để chấp nhận đổi mới. Biết quý trọng quá khứ, nhưng hãy hướng đến tương lai! Miyazaki đã có công rất lớn trong việc đem văn hóa anime của Nhật Bản ra khắp thế giới. Và giờ đây, thế hệ đạo diễn đi sau như Makoto Shinkai sẽ là người mang nét văn hóa của Nhật Bản từ trong anime ra khắp thế giới! Tại sao chúng ta lại phải so sánh ăn thua đủ đường thay vì biết ơn những điều đã có sẵn và cùng nhau hướng đến một tương lai tươi sáng hơn?
Quý trọng Miyazaki, tôn trọng những thành tựu ông đã đạt được. Nhưng đồng thời hãy ủng hộ cho Makoto Shinkai và các thế hệ đạo diễn trẻ khác trong những năm tháng sắp đến!
-vforvendetta-
Chỉ là một người say mê anime
Sửa lần cuối bởi vforvendetta; 07-12-2016 lúc 19:25.
Thực ra ngộ nghĩ cái cụm "Miyazaki mới" chả phải nói gì về tiền nong hay nghệ thuật mà sinh ra là do Shinkai đạt được sự công nhận rộng rãi ở ngoài nước Nhật, điều mà trước đấy có mỗi Ghibli làm được. Anime vốn không được quan tâm nhiều ở các rạp chiếu nước ngoài, hỏi bừa 50 chục người đi xem phim thì chắc được năm sáu người biết đến anime và hy vọng may ra thì được một mạng có biết đến Miyazaki là ông nào. Bây giờ thì là Shinkai sẽ là người kế thừa biệt hiệu cũ của Miyazaki: "cái lão người Nhật làm cartoon".
Nhìn theo hướng tích cực thì là coi như anime có thêm một nghệ nhân tên tuổi được giới phê bình nước ngoài biết đến. Còn nhìn theo hướng tiêu cực thì là do thiện hạ chỉ biết có mỗi hai ông ấy nên gộp đại vào nhau.
Sự thành công gần đây của Kimi no Na wa (Your Name) đã tạo ra khá nhiều luồng suy nghĩ trái chiều từ phía khán giả. Mà một phần là không đồng tình với sự so sánh giữa Makoto Shinkai và huyền thoại anime điện ảnh Miyazaki.
.......
Rồi, bước vào chủ đề. Bài viết này không nhằm nói về cụ Miyazaki, mà là về đạo diễn đang nổi Makoto Shinkai và là người đang được khán giả ví như "một Miyazaki tiếp theo". Theo bạn, đây có là sự so sánh xác đáng? Câu hỏi khá thú vị, ở đây tôi sẽ không cho bạn câu trả lời rõ ràng, vì đúng hoặc sai đều có những lời giải thích rất hợp lý.
Tuy nhiên, có một điều bạn nên biết: sự so sánh này bắt nguồn từ chính những khán giả ở xứ sở mặt trời mọc. Nếu bạn thẳng thừng chọn "không" ngay từ đầu mà bất kể nguyên do thì chắc hẳn bạn đã am hiểu về anime hơn cả những con người đã sinh ra và lớn lên với nền văn hóa này rồi. Nếu như thế thì bài viết này sẽ không dành cho bạn.
Khơi nguồn từ đâu lúc nào không rõ, nhưng từ cái hồi thấy bài "Who Is The Next Hayao Miyazaki?" này một hai tuần trước trên ANN là hiểu. Bản thân mình cũng là một người thích và ngưỡng mộ Hayao Miyazaki, nên nói thật là không thích sự so sánh này lắm, nhưng có thể hiểu và thông cảm được. Ở đây người viết lấy doanh thu và nghệ thuật ra để xem xét mình thấy khá hợp. Về nghệ thuật và phong cách làm phim, mình nghĩ trước đây cũng phải từng có người đem đạo diễn nào đó khác không riêng gì Shinkai đi so sánh với Miyazaki rồi. Nhưng từng đó chưa đủ.
Thật may là bây giờ "your name" xuất hiện và trở thành hit lớn, về doanh thu phòng vé đủ sức đuổi kịp, thậm chí vượt qua được doanh thu kỷ lục mà mấy bộ phim của Miyazaki nắm giữ suốt hơn chục năm qua, nên thành ra mới có chuyện để nói. Giả như your name chỉ có doanh thu tà tà như mấy bộ trước đấy của Shinkai (5cm/s, Kotonoha), hoặc giỏi lắm chạm mốc kỷ lục vài tỷ yên như mấy bộ anime movie ăn theo TV series như Doraemon, Conan, Love Live, AnoHana thì chắc cũng chẳng ai đem mấy cụm từ "Next Miyazaki""New Miyazaki" ra mà nhắc.
Gửi bởi vforvendetta
À, và xin cũng đừng quên trận động đất vào năm 2011 tại Nhật đã có tác động mạnh lên con người và cả nền kinh tế nước họ như thế nào............ Thậm chí là các tác phẩm của Ghibli trong thời kì này vd như From Up on Poppy Hill, When Marnie Was Here cũng không thể đạt được thành công tương tương tự như trong quá khứ đã làm được.
Còn chỗ này lại chưa thuyết phục lắm. From Up on Poppy Hill, When Marnie Was There doanh thu không hề kém, so với mấy bộ anime movie khác cùng thời điểm hoặc sau một vài năm, cả mấy cái movie ăn theo TV series như Doraemon, Conan, Pokemon thì tương đương hoặc hơn, thậm chí ăn đứt mấy cái hit như Love Live movie, AnoHana, Girl panzer movie các kiểu.
Nó chỉ kém hơn một số bộ hit khác cũng của Ghibli thôi, vấn đề chắc bởi nó không phải của Hayao Miyazaki đạo diễn :v Bằng chứng là The Wind Rises của Hayao Miyazaki ra mắt năm 2013 - ở khoảng giữa hai bộ trên - vượt mốc 10 tỷ yên "dễ như ăn bánh" (mốc gần như chỉ dành cho mấy bộ phim bom tấn Hollywood với lại hoạt hình 3D bom tấn các kiểu) (tất nhiên mấy phim sau này của Hayao Miyazaki và "your name" đều đã vượt mốc này)
Sửa lần cuối bởi Katepesama; 07-12-2016 lúc 04:38.
Còn chỗ này lại chưa thuyết phục lắm. From Up on Poppy Hill, When Marnie Was There doanh thu không hề kém, so với mấy bộ anime movie khác cùng thời điểm hoặc sau một vài năm, cả mấy cái movie ăn theo TV series như Doraemon, Conan, Pokemon thì tương đương hoặc hơn, thậm chí ăn đứt mấy cái hit như Love Live movie, AnoHana, Girl panzer movie các kiểu.
Nó chỉ kém hơn một số bộ hit khác cũng của Ghibli thôi, vấn đề chắc bởi nó không phải của Hayao Miyazaki đạo diễn :v Bằng chứng là The Wind Rises của Hayao Miyazaki ra mắt năm 2013 - ở khoảng giữa hai bộ trên - vượt mốc 10 tỷ yên "dễ như ăn bánh" (mốc gần như chỉ dành cho mấy bộ phim bom tấn Hollywood với lại hoạt hình 3D bom tấn các kiểu) (tất nhiên mấy phim sau này của Hayao Miyazaki và "your name" đều đã vượt mốc này)
Marnie, Princess Kaguya không có trong list. From Up on Poppy Hill chỉ đạt đc 61$ triệu -> đây là con số khiêm tốn với một studio danh tiếng như Ghibli. Chẳng phải là không có lí do mà vào năm 2014 Ghibli đã tuyên bố không hoạt động, Miyazaki giải nghệ. Lúc đấy doanh thu không đủ để bù vào vốn đầu tư ban đầu.
Còn cái đám love live, anohana, GuP thì đừng mang vào làm gì vì đấy tập trung chủ yếu vào thị trường otaku (tất cả đều có late night tvs). Trong khi Doraemon, Conan, Pokemon đều là hàng mainstream phổ biến.
Thực ra ngộ nghĩ cái cụm "Miyazaki mới" chả phải nói gì về tiền nong hay nghệ thuật mà sinh ra là do Shinkai đạt được sự công nhận rộng rãi ở ngoài nước Nhật, điều mà trước đấy có mỗi Ghibli làm được. Anime vốn không được quan tâm nhiều ở các rạp chiếu nước ngoài, hỏi bừa 50 chục người đi xem phim thì chắc được năm sáu người biết đến anime và hy vọng may ra thì được một mạng có biết đến Miyazaki là ông nào. Bây giờ thì là Shinkai sẽ là người kế thừa biệt hiệu cũ của Miyazaki: "cái lão người Nhật làm cartoon".
Nhìn theo hướng tích cực thì là coi như anime có thêm một nghệ nhân tên tuổi được giới phê bình nước ngoài biết đến. Còn nhìn theo hướng tiêu cực thì là do thiện hạ chỉ biết có mỗi hai ông ấy nên gộp đại vào nhau.
Cái biệt danh "Miyazaki mới" được người ta gán cho Shinkai từ lâu rồi, chắc từ cái hồi làm cái bộ đậm chất Ghiblish nào đó nhưng chả ai quan tâm mấy, giờ làm bộ này nổi quá nên thiên hạ mới bắt đầu bu vào mổ xẻ thôi
Cái biệt danh "Miyazaki mới" được người ta gán cho Shinkai từ lâu rồi, chắc từ cái hồi làm cái bộ đậm chất Ghiblish nào đó nhưng chả ai quan tâm mấy, giờ làm bộ này nổi quá nên thiên hạ mới bắt đầu bu vào mổ xẻ thôi
Sai nhé, new Miyazaki trước đó là dành cho Hosoda chứ Shinkai mấy năm trước làm gì có cửa
Mà cũng chả ngờ, cứ tưởng Hosoda sẽ bứt phá được Miyazaki, người ít ngờ đến nhất là Shinkai vì movie ông này rất là "niche". Qua đến Kimi no Na wa thì biến hóa lên hẳn, vừa dễ xem mà plot liếc cũng quá tốt chứ ko tà tà chỉ feel như 5cm/s với Kotonoha.
Còn Hoshi wo Ou Kodomo trước đó Shinkai làm bắt chước Ghibli thì failed quá, thử nghiệm thất bại nên ổng mới chuyển sang phong cách cũ
Sửa lần cuối bởi vforvendetta; 07-12-2016 lúc 12:09.
_ Biệt danh "the next Miyazaki" không phải chỉ dành riêng cho Shinkai từ trước.
_ Trước lúc có Your Name thì Hosoda Mamoru mới là người có các tác phẩm thành công nhất và có phong cách gần giống nhất với Ghibli - chứ không phải Makoto Shinkai. Điều này phần đông đã thừa nhận, nhất là lúc The Boy and The Beast được công chiếu và có thứ hạng cao trong các BXH phòng vé. Trong khi đó Shinkai vẫn chưa có được hit nào lớn với khán giả đại trà.
Sửa lần cuối bởi vforvendetta; 07-12-2016 lúc 13:32.
Gửi bởi vforvendetta
Đánh dấu